De wereld verdrinkt in plastic. Dit onderzoek zoomt specifiek in op wegwerpplastic, de meest schadelijke en zichtbare vorm van de plasticvervuiling. We spreken van een echte plastic-crisis, die ons leefmilieu en onze gezondheid steeds verder in het gevaar brengt, en waar bovendien zware financiële risico’s aan vasthangen. Banken in België spelen een belangrijke rol in het vergroten van de plastic-crisis.
Daarom leggen we hier niet alleen de nadruk op de socio-ecologische impact van wegwerpplastic, maar ook op de structuur van de plasticindustrie, de betrokken spelers en de financiële gevaren die de plastic-crisis met zich meebrengt. We focussen daarbij op voedingsmultinationals en supermarktketens - kortweg de voedingsindustrie - omdat zij het meeste wegwerpplastic op de markt brengen en dus de grootste verantwoordelijkheid dragen voor de plasticvervuiling.
Door hun businessmodel zijn bedrijven in de voedingsindustrie extra kwetsbaar voor de financiële risico’s die wegwerpplastic met zich meebrengt. Banken die zonder voorwaarden in deze industrie investeren, financieren daardoor niet enkel de plasticvervuiling, ze stellen zich ook bloot aan zware financiële risico’s.
Met dit dossier, dat deel uitmaakt van een bredere campagne rond wegwerpplastic en de ecologische en sociale impact van het financieel systeem, willen we de druk op de banken actief in België opvoeren. Want hun verantwoordelijkheid is enorm. Het is hoog tijd dat zij hun macht gebruiken om de omschakeling naar een circulaire economie te financieren; een gesloten circuit waarin wegwerplastic geen plaats meer heeft. Hoe langer ze daarmee wachten, hoe verder de plastic-crisis ontspoort en hoe groter de impact op onze economie en planeet.
In deel 1 leggen we uit waarom we ons focussen op wegwerpplastic in de voedingsindustrie en leggen we uit welke impact plastic heeft op het milieu, het klimaat en de volksgezondheid. Omdat de schaal van deze negatieve impact enorm is en een urgente bedreiging vormt, is doorgaan met business as usual geen optie. We overlopen ook de mechanismen die spelen om effectieve verandering tegen te houden. Deel twee bespreekt de financiële risico’s die uit de plastic-crisis voortkomen. We tonen aan dat deze risico’s zullen blijven toenemen totdat bedrijven het gebruik van wegwerpplastic beginnen afbouwen. Deel 3 onthult hoe de grote banken in België de plasticvervuiling mee financieren en dus ondersteunen. Ten slotte leggen we uit wat de banken kunnen doen om op tijd een grondige transitie naar een circulaire economie te realiseren.
Dit dossier in een notendop
- Wegwerplastic is gemaakt om direct weg te gooien. In tegenstelling tot wat vaak beweerd wordt, is het moeilijk te recycleren. Het is een absolute ramp voor het milieu en brengt het klimaat en onze algemene gezondheid ernstig in het gevaar.
- Recyclage alleen is geen oplossing voor de plastic-crisis. Want nog geen tien procent van het wegwerpplastic dat op de markt komt, wordt effectief gerecycleerd. Beter en meer recycleren helpt enkel als we ook veel minder plastic produceren.
- Bedrijven in de voedingsindustrie, voedingsmultinationals en supermarktketens, brengen het meeste wegwerpplastic op de markt. Ze dragen daarom de grootste verantwoordelijkheid voor de plasticvervuiling. In plaats van te investeren in structurele verandering, promoot de voedingsindustrie vooral valse of ontoereikende oplossingen voor de plastic-crisis, zoals opkuisacties of chemische recyclage.
- Door die bedrijven onvoorwaardelijk te steunen, financieren banken de plasticvervuiling. Onderzoek van FairFin legt financiële banden bloot tussen banken actief in België en negen bedrijven uit de voedingsindustrie, ter waarde van meer dan 78 miljard euro sinds 2015. Vooral Deutsche Bank, BNP Paribas en ING springen eruit.
- Niet alleen vanuit moreel oogpunt is dat onaanvaardbaar, er hangen ook zware financiële risico’s vast aan wegwerpplastic. Omdat de voedingsindustrie zo afhankelijk is van wegwerp, is die sector daar extra kwetsbaar voor. Maar in hun jacht naar snelle winsten verkiezen ze tot op vandaag om de langetermijnrisico’s te negeren.
- Het totale kostenplaatje van wegwerp is zodanig hoog dat we zo niet verder kunnen. Steeds meer mensen beseffen dat als we plastic niet reguleren en het gebruik ervan afbouwen, de samenleving een ondraaglijke kost zal betalen. Een beweging om bedrijven die veel plastic gebruiken hun verantwoordelijkheid te laten opnemen, heeft al tot belangrijke nieuwe regulering opgeleverd. Met de publieke druk die toeneemt, ziet het er naar uit dat die regulering in de komende jaren strenger zal worden. Hoe langer bedrijven wachten met de omschakeling, hoe groter de kans op financieel verlies.
- Bedrijven met een grote plastic voetafdruk riskeren dan plots enorm veel te moeten investeren om zich aan te passen aan nieuwe regels die korte metten moeten maken met de plasticvervuiling. De kans dat die hindernis voor sommigen te groot wordt, groeit met de dag.
- Bovendien is er een financiële zeepbel in de plasticindustrie. Terwijl investeringen in de plasticindustrie blijven groeien, wordt de eigenlijke waarde van plastic steeds verder uitgehold door overproductie, prijsschommelingen en een groeiende vraag naar alternatieven. Omdat de voedingsindustrie zo sterk rekent op goedkoop plastic, zal de sector mogelijke prijsschokken des te hard voelen.
- Banken dragen een grote verantwoordelijkheid. Daarom zetten we ze mee in de spotlight. Want in plaats van een business as usual scenario te financieren, wat zowel de bedrijven als de banken blootstelt aan zware financiële risico’s, moeten banken hun macht gebruiken om de grondige omschakeling naar een circulaire economie op tijd te realiseren. Onze planeet kan niet nog meer plastic aan. Elke euro die we investeren in vervuiling is een gemiste kans voor de transitie.